Werken verklarende woordenlijsten?
Teksten met veel vaktaal zijn moeilijk voor wie daar niet mee vertrouwd is. Gelukkig zijn mensen zich daar vaak van bewust. Ze voegen dan een verklarende woordenlijst toe. Werkt dit?
Welke tekst?
Ik stel de vraag aan jou. Welke van de twee onderstaande teksten lees jij het liefst in een folder over isolatiemateriaal? (Leraars fysica, hou je even in stilte bezig.)
tekst 1
Langharige schapenwol, hier in functie van warmte-isolator, is een hygroscopische proteïnevezel waarbij opname en afgifte van waterdamp onder invloed van relatieve luchtvochtigheid tot de fundamentele fysische eigenschappen behoort.
warmte-isolator: materiaal of medium dat warmte tegenhoudt, doordat er naar verhouding geen warmte weglekt
hygroscopisch: van stoffen die uit de lucht waterdamp aantrekken en daardoor gaan klonteren of zelfs geheel vervloeien zegt men dat ze hygroscopisch of wateraantrekkend zijn
proteïne: eiwit, biologische molecule die bestaat uit polymere ketens van aminozuren
relatieve luchtvochtigheid: geeft aan, in procenten, hoeveel waterdamp zich in de lucht bevindt ten opzichte van de maximale hoeveelheid waterdamp
tekst 2
Isolatie van schapenwol neemt van nature waterdamp op en geeft de waterdamp weer af. Dat is afhankelijk van de luchtvochtigheid.
Moeilijk blijft moeilijk
Het voorbeeld zegt alles. Een moeilijke tekst met een verklarende woordenlijst blijft een moeilijke tekst. Mijn advies: zijn de vaktermen niet relevant voor jouw lezer? Vermijd ze.
Beperking van onze woordenschat?
Pleit ik zo voor een algemene beperking van onze woordenschat? Voor een ‘basiswoordenboek duidelijke taal’ waarvan niemand mag afwijken? Nee, zeker niet. Een paar voorbeelden waar vaktermen wel kunnen.
Schrijf je een tekst voor je collega-verpleegkundigen? Of voor studenten in een medische opleiding? Dan is het evident dat er woorden als ‘prodromale fase’ passeren. Vaktaal is gewoon een efficiënte manier om te communiceren onder collega’s.*
En stel je voor dat journalisten besloten hadden om de term ‘covid-19’ niet te introduceren, maar telkens te spreken over ‘het virus dat afkomstig is uit China en dat hoesten, koorts en andere klachten veroorzaakt, met mogelijk ernstige gevolgen’. Ze zouden nóg meer overuren gemaakt hebben.
Dus: als je weet dat een term alomtegenwoordig zal worden in de leefwereld van je lezer, introduceer hem dan. Maar zorg ervoor dat je lezer mee is. Dat kán met een woordverklaring, zolang die aansluit bij de voorkennis van je lezer. Maar nog beter: maak de term duidelijk in je context.
* Voor wie het wil weten: de prodromale fase is het moment waarop een patiënt zich al ziek voelt, nog voor de ziekte volledig uitgebroken is.
Met dank aan Wikipedia.